ΑΓΓΕΛΙΟΣΗΜΟ

ΑΓΓΕΛΙΟΣΗΜΟ

1) Τι είναι το Αγγελιόσημο; Απάντηση: Το αγγελιόσημο αποτελεί επιβάρυνση, η οποία επιβάλλεται επί του τιμήματος των διαφημίσεων που καταχωρούνται στον Τύπο ή μεταδίδονται από τη ραδιοτηλεόραση. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα πλέγμα επιβαρύνσεων με παρεμφερή λειτουργία, αλλά διαφορετική νομική βάση και ύψος. Συγκεκριμένα, διακρίνονται λογιστικά, το αγγελιόσημο ημερήσιων εφημερίδων Αθηνών (σε ποσοστό 20% επί του τιμήματος της διαφήμισης) και Θεσσαλονίκης (σε ποσοστό 16%), το αγγελιόσημο περιοδικού Τύπου (σε ποσοστό 20%), το αγγελιόσημο τηλεοπτικών σταθμών και το αγγελιόσημο ραδιοφωνικών σταθμών (αμφότερα, σε ποσοστό 21,5%). Το αγγελιόσημο υπολογίζεται επί του τιμολογίου της καταχωρούμενης ή μεταδιδόμενης διαφήμισης και αποδίδεται, με ευθύνη του οικείου μέσου, έντυπου ή ραδιοτηλεοπτικού, το μεν αγγελιόσημο του περιοδικού Τύπου και ραδιοτηλεόρασης στο ΤΣΠΕΑΘ, και ήδη ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, το δε αγγελιόσημο του ημερήσιου Τύπου στον ΕΔΟΕΑΠ.

Η διαδικασία καταβολής και απόδοσης του αγγελιοσήμου ρυθμίζεται από το άρθρο 12 του ν. 2328/1995, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 33 παρ. 1 του ν. 2429/1996. Εν συνεχεία, το προϊόν του αγγελιοσήμου κατανέμεται στους δικαιούχους φορείς κατά το αναλογούν στον καθένα ποσοστό, σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 1989/1991. Κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του, το αγγελιόσημο διατίθεται στους φορείς ασφάλισης των εργαζομένων στον Τύπο και τα ΜΜΕ, και κατά τούτο πρόκειται για ασφαλιστικό πόρο. Ένα μικρό ποσοστό διατίθεται, για λόγους που έχουν να κάνουν με την ιστορική προέλευση του πόρου, όπως εκτίθεται παρακάτω (υπό γ’), στις οικείες επαγγελματικές ενώσεις. Μολονότι αποτελεί αναμφίβολα ασφαλιστικό πόρο, το αγγελιόσημο δεν εντάσσεται σε καμία από τις γνωστές κατηγορίες πόρων του ασφαλιστικού συστήματος. Αυτό εξηγεί και τη δυσχέρεια να καθιερωθεί ένας νομικός χαρακτηρισμός που να αποδίδει επακριβώς τη νομική φύση του αγγελιοσήμου.

2) Πώς προέκυψε το Αγγελιόσημο;

Απάντηση: Το αγγελιόσημο θεσπίστηκε για πρώτη φορά σε έκτακτες συνθήκες, κατά τη διάρκεια της κατοχής, με το ν.δ. 465/1941, ως πόρος των Λογαριασμών Ανεργίας των Ταμείων Συντάξεων Προσωπικού Εφημερίδων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Σκοπός της θέσπισής του ήταν να αντιμετωπιστεί η εκρηκτική αύξηση της ανεργίας στον κλάδο, λόγω της διακοπής κυκλοφορίας πολλών εντύπων. Το αρχικό εκείνο αγγελιόσημο ήταν μια χαμηλού ύψους επιβάρυνση (σε ποσοστό 5%) επί του τιμήματος των διαφημίσεων σε ημερήσιες εφημερίδες. Υπό τη σύγχρονη μορφή του, το αγγελιόσημο θεσπίστηκε δυόμιση δεκαετίες αργότερα, το 1967, επίσης σε έκτακτες συνθήκες, από την απριλιανή δικτατορία. Με τον α.ν. 248/1967 το αγγελιόσημο ανήλθε σε ποσοστό 20% για τις ημερήσιες εφημερίδες Αθηνών (και 16% για εκείνες της Θεσσαλονίκης), ενώ επίσης επεκτάθηκε στον περιοδικό Τύπο και στο κρατικό ραδιόφωνο. (Ακολούθησε η επέκτασή του, με το ν.δ. 1344/1973, στην κρατική τηλεόραση και, με το ν. 1866/1898, στους ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς). Η διεύρυνση και αύξηση του αγγελιοσήμου με τον α.ν. 248/1967 υπήρξε το αποτέλεσμα μιας παράλληλης, μείζονος σημασίας, εξέλιξης στο καθεστώς ασφάλισης των εργαζομένων στον Τύπο.

Μέχρι τότε, για τους εργαζομένους του κλάδου είχαν ιδρυθεί διάφορα ταμεία ασφάλισης με μορφή ν.π.δ.δ. (ΤΣΠΕΑΘ, ν. 3258/1925′ ΤΣΕΥΠ, ν. 4434/1929• ΤΣΕΥΠΘ, β.δ. της 12.2.1937• ΤΑΙΣΥΤ, α.ν. 2176/1940* ΤΑΤΤΑ, ν.δ. 3572/1956). Όμως το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δεν ήταν ούτε καθολικό ούτε επαρκές για την κάλυψη των ασφαλιστικών κινδύνων.

Προς κάλυψη του ελλείμματος, οι οικείες επαγγελματικές ενώσεις (συντακτών και προσωπικού) συγκρότησαν ένα παράλληλο και συμπληρωματικό καθεστώς ιδιωτικής ασφάλισης, που χρηματοδοτούσαν με ίδιους πόρους. Προς τον σκοπό αυτόν, ίδρυσαν ταμεία με μορφή είτε αλληλοβοηθητικών σωματείων του Αστικού Κώδικα (ν.π.ι.δ.) είτε ειδικών λογαριασμών. ΟΕΑ ΕΣΗΕΑ και ΛΕΑ ΕΠΗΕΑ Βασικός πόρος τους ήταν το, πασίγνωστο στους παλαιότερους. Λαχείο Συντακτών, ένας κρατικά αναγνωρισμένος (με το άρθρο 12 του α.ν. 339/1936) λαχνός τον οποίον εξέδιδε με μεγάλη επιτυχία ετησίως η Ένωση Συντακτών. Σημειωτέον ότι το Λαχείο Συντακτών αποτελούσε πόρο όχι μόνο της ιδιωτικής, αλλά και της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων του κλάδου.

Πέραν των αλληλοβοηθητικών ταμείων, μέρος των κερδών από το Λαχείο διανεμόταν βάσει νόμου (ήδη με το άρθρο 52 του α.ν. 1039/1938) στα ταμεία ασφάλισης με μορφή ν.π.δ.δ. Κατά τα λοιπά, μέρος των κερδών από το Λαχείο αποτελούσε επίσης ίδιο πόρο των ενώσεων. Με τον α.ν. 143/1967, το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 κατάργησε το Λαχείο Συντακτών και στη θέση του εξέδωσε το Κρατικό Λαχείο Κοινωνικής Αντιλήψεως. Η κρατικοποίηση του Λαχείου Συντακτών συνιστά κατ’ ουσίαν απαλλοτρίωση (ιδιωτικού) περιουσιακού στοιχείου, το οποίο μάλιστα αποτελούσε τον κύριο πόρο της ιδιωτικής ασφάλισης των μελών των ενώσεων, αλλά και σημαντικό πόρο των δημόσιων φορέων ασφάλισής τους. Η απώλεια του πόρου είναι προφανές ότι, κατ’ αποτέλεσμα, θα ισοδυναμούσε με κατάργηση της ιδιωτικής ασφάλισης, ενο) επίσης έθετε σε σοβαρό κίνδυνο και τη βιωσιμότητα των φορέων δημόσιας ασφάλισης που ενισχύονταν από τον πόρο αυτό. Προκειμένου να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το δικτατορικό καθεστώς έλαβε με τον α.ν. 248/1967 δύο, άμεσα συνδεδεμένα μεταξύ τους, μέτρα.

Πρώτον, κατάργησε τα ταμεία ιδιωτικής ασφάλισης των ενώσεων και επέβαλε την αναγκαστική συνγχώνευσή τους σε ένα ειδικό ν.π.ι.δ. που ιδρύθηκε προς τον σκοπό αυτόν, τον ΕΛΟΕΑΠ, τον οποίο όμως ενέταξε εφεξής στο σύστημα της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης. Δεύτερον, διεύρυνε σημαντικά τον πόρο του αγγελιοσήμου, προκειμένου με αυτό να «προικοδοτήσει» τον νεοϊδρυθέντα ΕΔΟΕΑΠ, αλλά και να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των φορέων ασφάλισης με μορφή ν.π.δ.δ. Είναι σαφές ότι, με τον α.ν. 248/1967, το αγγελιόσημο νομοθετήθηκε ως αντάλλαγμα, και μάλιστα με διπλή έννοια: Αφενός, αντάλλαγμα για την απαλλοτρίωση ενός ιδιωτικού περιουσιακού στοιχείου, δηλαδή για την κρατικοποίηση του Λαχείου Συντακτών, τα κέρδη από το οποίο υποκατέστησε• και, αφετέρου, αντάλλαγμα για την οιονεί κρατικοποίηση του καθεστώτος ιδιωτικής ασφάλισης των ενώσεων, με την αναγκαστική συνένωση των ταμείων τους στον ΕΔΟΕΑΠ και την ένταξη του τελευταίου στο δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.

Το ότι το αγγελιόσημο του α.ν. 248/1967 αποτέλεσε το αντάλλαγμα για την απαλλοτρίωση ενός ιδιωτικού πόρου επιβεβαιώνεται, εξάλλου, και από το ότι, μολονότι κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του αποτελεί πλέον ασφαλιστικό πόρο, εξακολουθεί πάντως να διατίθεται κατά ένα μικρό ποσοστό και στις ενώσεις, ως ίδιος πόρος τους.